ปฏิสมฺภิทามคฺค,ปาฬิ 91 ปณฺเณ

ชรามรณปณิธิํ ภยโต สมฺปสฺสมาโน อปฺปณิหิเต อธิมุตฺตตฺตา ผุสฺส ผุสฺส วยํ ปสฺสติ, ปวตฺตํ อชฺฌุเปกฺขิตฺวา นิโรธํ นิพฺพานํ อปฺปณิหิตํ อาวชฺชิตฺวา สมาปชฺชติ – อปฺปณิหิตวิหารสมาปตฺติฯ ชรามรณาภินิเวสํ ภยโต สมฺปสฺสมาโน สุญฺญเต อธิมุตฺตตฺตา ผุสฺส ผุสฺส วยํ ปสฺสติ, ปวตฺตํ อชฺฌุเปกฺขิตฺวา นิโรธํ นิพฺพานํ สุญฺญตํ อาวชฺชิตฺวา สมาปชฺชติ – สุญฺญตวิหารสมาปตฺติฯ อญฺโญ อนิมิตฺโต วิหาโร, อญฺโญ อปฺปณิหิโต วิหาโร, อญฺโญ สุญฺญโต วิหาโรฯ อญฺญา อนิมิตฺตสมาปตฺติ, อญฺญา อปฺปณิหิตสมาปตฺติ, อญฺญา สุญฺญตสมาปตฺติฯ อญฺญา อนิมิตฺตา วิหารสมาปตฺติ, อญฺญา อปฺปณิหิตา วิหารสมาปตฺติ, อญฺญา สุญฺญตา วิหารสมาปตฺติฯ ตํ ญาตฏฺเฐน ญาณํ, ปชานนฏฺเฐน ปญฺญาฯ เตน วุจฺจติ – ‘‘วิหารนานตฺเต ปญฺญา วิหารฏฺเฐ ญาณํ, สมาปตฺตินานตฺเต ปญฺญา สมาปตฺตฏฺเฐ ญาณํ, วิหารสมาปตฺตินานตฺเต ปญฺญา วิหารสมาปตฺตฏฺเฐ ญาณํ’’ฯ

ญาณตฺตยนิทฺเทโส เอกติํสติโมฯ

32. อานนฺตริกสมาธิญาณนิทฺเทโส

[80] กถํ อวิกฺเขปปริสุทฺธตฺตา อาสวสมุจฺเฉเท ปญฺญา อานนฺตริกสมาธิมฺหิ ญาณํ? เนกฺขมฺมวเสน จิตฺตสฺส เอกคฺคตา อวิกฺเขโป สมาธิฯ ตสฺส สมาธิสฺส วเสน อุปฺปชฺชติ ญาณํฯ เตน ญาเณน อาสวา ขียนฺติฯ อิติ ปฐมํ สมโถ, ปจฺฉา ญาณํฯ เตน ญาเณน อาสวานํ ขโย โหติ ฯ เตน วุจฺจติ – ‘‘อวิกฺเขปปริสุทฺธตฺตา อาสวสมุจฺเฉเท ปญฺญา อานนฺตริกสมาธิมฺหิ ญาณํ’’ฯ

อนาคามิมคฺเคน อนวเสโส กามาสโว ขียติ, ตเทกฏฺโฐ ภวาสโว ขียติ, ตเทกฏฺโฐ อวิชฺชาสโว ขียติฯ เอตฺเถเต อาสวา ขียนฺติฯ อรหตฺตมคฺเคน อนวเสโส ภวาสโว ขียติ, อนวเสโส อวิชฺชาสโว ขียติฯ เอตฺเถเต อาสวา ขียนฺติฯ

อพฺยาปาทวเสน …เป.… อาโลกสญฺญาวเสน… อวิกฺเขปวเสน… ธมฺมววตฺถานวเสน… ญาณวเสน… ปาโมชฺชวเสน… ปฐมชฺฌานวเสน… ทุติยชฺฌานวเสน… ตติยชฺฌานวเสน… จตุตฺถชฺฌานวเสน… อากาสานญฺจายตนสมาปตฺติวเสน… วิญฺญาณญฺจายตนสมาปตฺติวเสน… อากิญฺจญฺญายตนสมาปตฺติวเสน… เนวสญฺญานาสญฺญายตนสมาปตฺติวเสน… ปถวีกสิณวเสน… อาโปกสิณวเสน … เตโชกสิณวเสน… วาโยกสิณวเสน… นีลกสิณวเสน… ปีตกสิณวเสน… โลหิตกสิณวเสน… โอทาตกสิณวเสน… อากาสกสิณวเสน… วิญฺญาณกสิณวเสน… พุทฺธานุสฺสติวเสน… ธมฺมานุสฺสติวเสน… สงฺฆานุสฺสติวเสน… สีลานุสฺสติวเสน… จาคานุสฺสติวเสน… เทวตานุสฺสติวเสน… อานาปานสฺสติวเสน… มรณสฺสติวเสน… กายคตาสติวเสน… อุปสมานุสฺสติวเสน… อุทฺธุมาตกสญฺญาวเสน… วินีลกสญฺญาวเสน… วิปุพฺพกสญฺญาวเสน… วิจฺฉิทฺทกสญฺญาวเสน… วิกฺขายิตกสญฺญาวเสน… วิกฺขิตฺตกสญฺญาวเสน… หตวิกฺขิตฺตกสญฺญาวเสน … โลหิตกสญฺญาวเสน… ปุฬวกสญฺญาวเสน… อฏฺฐิกสญฺญาวเสนฯ

[81] ทีฆํ อสฺสาสวเสน…เป.… ทีฆํ ปสฺสาสวเสน… รสฺสํ อสฺสาสวเสน… รสฺสํ ปสฺสาสวเสน… สพฺพกายปฏิสํเวที อสฺสาสวเสน… สพฺพกายปฏิสํเวที ปสฺสาสวเสน… ปสฺสมฺภยํ กายสงฺขารํ อสฺสาสวเสน… ปสฺสมฺภยํ กายสงฺขารํ ปสฺสาสวเสน… ปีติปฏิสํเวที อสฺสาสวเสน… ปีติปฏิสํเวที ปสฺสาสวเสน… สุขปฏิสํเวที อสฺสาสวเสน… สุขปฏิสํเวที ปสฺสาสวเสน… จิตฺตสงฺขารปฏิสํเวที อสฺสาสวเสน… จิตฺตสงฺขารปฏิสํเวที ปสฺสาสวเสน… ปสฺสมฺภยํ จิตฺตสงฺขารํ อสฺสาสวเสน… ปสฺสมฺภยํ จิตฺตสงฺขารํ ปสฺสาสวเสน… จิตฺตปฏิสํเวที อสฺสาสวเสน… จิตฺตปฏิสํเวที ปสฺสาสวเสน… อภิปฺปโมทยํ จิตฺตํ อสฺสาสวเสน… อภิปฺปโมทยํ จิตฺตํ ปสฺสาสวเสน… สมาทหํ จิตฺตํ…เป.… วิโมจยํ จิตฺตํ… อนิจฺจานุปสฺสี … วิราคานุปสฺสี… นิโรธานุปสฺสี… ปฏินิสฺสคฺคานุปสฺสี อสฺสาสวเสน… ปฏินิสฺสคฺคานุปสฺสี ปสฺสาสวเสน จิตฺตสฺส เอกคฺคตา อวิกฺเขโป สมาธิฯ ตสฺส สมาธิสฺส วเสน อุปฺปชฺชติ ญาณํ, เตน ญาเณน อาสวา ขียนฺติฯ อิติ ปฐมํ สมโถ, ปจฺฉา ญาณํฯ เตน ญาเณน อาสวานํ ขโย โหติฯ เตน วุจฺจติ – ‘‘อวิกฺเขปปริสุทฺธตฺตา อาสวสมุจฺเฉเท ปญฺญา อานนฺตริกสมาธิมฺหิ ญาณํ’’ฯ

อาสวาติ กตเม เต อาสวา? กามาสโว, ภวาสโว, ทิฏฺฐาสโว, อวิชฺชาสโวฯ กตฺเถเต อาสวา ขียนฺติ? โสตาปตฺติมคฺเคน อนวเสโส ทิฏฺฐาสโว ขียติ, อปายคมนีโย กามาสโว ขียติ, อปายคมนีโย ภวาสโว ขียติ, อปายคมนีโย อวิชฺชาสโว ขียติฯ เอตฺเถเต อาสวา ขียนฺติฯ สกทาคามิมคฺเคน โอฬาริโก กามาสโว ขียติ, ตเทกฏฺโฐ ภวาสโว ขียติ, ตเทกฏฺโฐ อวิชฺชาสโว ขียติฯ เอตฺเถเต อาสวา ขียนฺติฯ อนาคามิมคฺเคน อนวเสโส กามาสโว ขียติ, ตเทกฏฺโฐ ภวาสโว ขียติ, ตเทกฏฺโฐ อวิชฺชาสโว ขียติฯ เอตฺเถเต อาสวา ขียนฺติฯ อรหตฺตมคฺเคน อนวเสโส ภวาสโว ขียติ, อนวเสโส อวิชฺชาสโว ขียติฯ เอตฺเถเต อาสวา ขียนฺติฯ ตํ ญาตฏฺเฐน ญาณํ , ปชานนฏฺเฐน ปญฺญาฯ เตน วุจฺจติ – ‘‘อวิกฺเขปปริสุทฺธตฺตา อาสวสมุจฺเฉเท ปญฺญา อานนฺตริกสมาธิมฺหิ ญาณํ’’ฯ

อานนฺตริกสมาธิญาณนิทฺเทโส ทฺวตฺติํสติโมฯ

33. อรณวิหารญาณนิทฺเทโส

[82] กถํ ทสฺสนาธิปเตยฺยํ สนฺโต จ วิหาราธิคโม ปณีตาธิมุตฺตตา ปญฺญา อรณวิหาเร ญาณํ? ทสฺสนาธิปเตยฺยนฺติ อนิจฺจานุปสฺสนา ทสฺสนาธิปเตยฺยํ, ทุกฺขานุปสฺสนา ทสฺสนาธิปเตยฺยํ, อนตฺตานุปสฺสนา ทสฺสนาธิปเตยฺยํ, รูเป อนิจฺจานุปสฺสนา ทสฺสนาธิปเตยฺยํ, รูเป ทุกฺขานุปสฺสนา ทสฺสนาธิปเตยฺยํ, รูเป อนตฺตานุปสฺสนา ทสฺสนาธิปเตยฺยํ; เวทนาย…เป.… สญฺญาย… สงฺขาเรสุ… วิญฺญาเณ… จกฺขุสฺมิํ…เป.… ชรามรเณ อนิจฺจานุปสฺสนา ทสฺสนาธิปเตยฺยํ, ชรามรเณ ทุกฺขานุปสฺสนา ทสฺสนาธิปเตยฺยํ, ชรามรเณ อนตฺตานุปสฺสนา ทสฺสนาธิปเตยฺยํฯ